Dowiedz się, jak podkręcić kartę graficzną


Przeważająca większość użytkowników podkręcających podzespoły komputerowe to jednak tacy, których nie stać na supernowoczesny i zaawansowany technologicznie sprzęt. Przez to jedynym wyjściem na przyspieszenie komputera bez wkładu materialnego jest overclocking. Pomimo niezbyt trudnej operacji tuningu karty graficznej wielu ma z tym problem. W niniejszym poradniku opiszemy krok po kroku, jak w łatwy i szybki sposób przyspieszyć pracę akceleratora graficznego. Zapraszamy!

Ostrożność przede wszystkim!
Uwaga: informujemy iż za żadne szkody powstałe w wyniku użytkowania tego materiału redakcja CafePC.pl nie ponosi odpowiedzialności!

Wspomniany już wcześniej główny cel podkręcania to podniesienie parametrów pracy rdzenia graficznego i pamięci RAM oraz dostępnych jedynie w kartach graficznych z serii GeForce 8 - zunifikowanych jednostek – dzięki czemu wzrasta wydajność w grach. A chyba tego pragną wszyscy gracze?

Śledząc wiele for komputerowych na przestrzeni ostatnich kilku lat trudno znaleźć osoby, którym karta graficzna uległa uszkodzeniu tuż po overclockingu. Owszem, są przypadki, w których podkręcony akcelerator graficzny po kilku miesiącach odmówił posłuszeństwa, bywa niestabilny lub powoduje błędy w wyświetlaniu grafiki. Jednak zazwyczaj dochodzi do tego na wskutek zbyt dużego przetaktowania, kiedy to karta pracuje na 100 proc. swoich możliwości. W dalszej części tej publikacji wyjaśnimy, jak podkręcać i jakie środki bezpieczeństwa stosować, aby „nie przedobrzyć”.

Czego potrzebujesz?
Przed przystąpieniem do podkręcania karty graficznej warto zastanowić się, czy jesteśmy do tego odpowiednio przygotowani.

Zasilacz – powinien być w miarę mocny, o dobrych właściwościach technicznych. Jeśli posiadamy standardową konfigurację komputera, przykładowo złożoną z AMD/Intel 2,0 GHz, 1 GB RAM, GeForce 7900GS/X1950Pro i zamierzamy zabrać się za podkręcanie, nasza jednostka zasilająca powinna mieć nie mniej niż 400 W. Z koeli jej producentem winna być renomowana firma, która zbiera dobre opinie wśród użytkowników oraz fachowców. Z ogólnie polecanych są m.in.: Tagan, Topower, Antec, Enermax, Chieftec, Enlight, BeQuiet. Możemy być pewni, że te firmy w swoich produktach montują podzespoły o najwyższej jakości, bez żadnych oszczędności i uproszczeń. Dzięki temu mamy pewność niezawodności zasilacza.

Chłodzenie układu graficznego – im bardziej wydajne, tym lepsze. Jeśli nasza karta graficzna ma założone pasywne chłodzenie (czyli sam radiator, bez wentylatora), przed przystąpieniem do overclockingu powinno się zamontować wentylator dmuchający w kierunku karty. Nie jest koniecznym mocowanie go na karcie, wystarczy ułożenie na dnie obudowy. Zakup dowolnego wentylatora 80x80 mm bądź 120x120 mm nie jest dużym wydatkiem (za najtańsze zapłacimy 5-7 zł!), a znacznie pomoże w schładzaniu akceleratora. A im chłodniejsza karta, tym mamy większą szansę na lepsze rezultaty w podkręcaniu.

Wentylacja obudowy – bardzo wymagana jest również dobra cyrkulacja powietrza wewnątrz obudowy komputera. Dzięki niej nagrzane powietrze szybko będzie wydalane z obudowy, co pomoże w schładzaniu poszczególnych komponentów komputera. Wystarczy montaż wentylatora o rozmiarach 80x80 mm na przedniej ściance obudowy, który ma zasysać chłodne powietrze z zewnątrz do środka. Ponadto na tylniej ściance powinien znajdować się jeszcze wentylator 80x80 mm, 120x120 mm, lub jakiś inny o sporej wydajności, wyciągający nagrzane powietrze na zewnątrz obudowy. Dobrym rozwiązaniem jest zasilacz z dwoma wentylatorami: jednym znajdującym się tuż nad procesorem, wyciągający ciepłe powietrze, oraz drugim wypychającym je na zewnątrz. Obecnie spora ilość nowych zasilaczy ma tego typu konstrukcję.
Wymagane oprogramowanie
Jeśli spełniasz powyższe trzy warunki, pozostaje jeszcze zaopatrzenie się w dobry program do overclockingu i można zaczynać. W sieci jest całe mnóstwo różnych aplikacji do podkręcania kart graficznych. My polecamy te najbardziej znane, z których korzystają miliony użytkowników na całym świecie, i które są bardzo często aktualizowane.

RivaTuner

Jest to jeden z najpopularniejszych programów służących nie tylko do podkręcania, ale i także do konfiguracji wyświetlanego obrazu na ekranie monitora. Z jego pomocą zmienimy ustawienia wygładzania krawędzi, filtrowania anizotropowego, mipmappingu, v-synch i wielu, wielu innych. To narzędzie o wielkich możliwościach.

PowerStrip

To drugi z „wielkich”. Możliwości konfiguracyjne mniejsze od RivyTuner, ale jest równie polecany co konkurencyjna aplikacja. Ten program odznacza bardzo prosta obsługa oraz wersja w polskiej wersji językowej.

ATI Tool

Początkowo obsługujący jedynie karty ATI - dziś praktycznie wszystkie. Ciekawostką tego programu jest specjalny moduł, który wykrywa maksymalne stabilne częstotliwości taktowania. Niestety nie zawsze działa poprawnie. Zdarza mu się zawiesić komputer, ponieważ zbyt agresywnie podnosi taktowania podczas testowania. Ale to tylko wyjątki. Zazwyczaj w łatwy i przyjemny sposób wskaże maksymalne tryby pracy akceleratora graficznego.

My skorzystamy z aplikacji RivaTuner oraz pokażemy, jak przy pomocy ATI Tool znaleźć najwyższe, stabilne taktowania rdzenia i pamięci.

Mamy już więc odpowiednie narzędzia, w co jeszcze powinniśmy się zaopatrzyć? Przede wszystkim w kilka gier oraz jakiś benchmark, na przykład bardzo popularny 3DMark06. Przy pomocy gier sprawdzamy stabilność karty po podkręcaniu. W kwestii gier nie ma większego problemu, każdy gracz coś posiada w swojej ofercie, a jeśli nie mamy niczego pod ręką, to zawsze można ściągnąć jakieś dema. Serwis GamersHell oferuje je w ogromnej ilości, zaś benchmark 3DMark06, jak i jego wcześniejsze wersje znajdziemy na stronie produceta.
Przechodzimy do sedna – podkręcamy!
Zanim opiszemy krok po kroku jak przyspieszyć kartę, uprzedzimy pytanie wielu z Was: Czy kartę Radeon podkręca się inaczej niż GeForce lub jakąś inną? Nie, wykonujemy to zawsze w taki sam sposób. My w posiadaniu mieliśmy kartę GeForce 8800GTS 512 MB.

Po szybkiej instalacji darmowego programu RivaTuner uruchamiamy go i pozwalamy, aby  przystosowała się do naszej karty. Powinniśmy widzieć na ekranie takie okno:


Uwaga: należy mieć możliwie najnowszą wersję programu, dzięki czemu wykryje ona zarówno rodzaj karty graficznej, jak i wersję sterowników. Jeśli wykorzystamy starszą wersję aplikacji, może zdarzyć się, iż nie będziemy mieli możliwości modyfikacji parametrów pracy karty.


Krótki opis tego, co przedstawia główne okno programu. Na samej górze w białym polu widnieje informacja o rodzaju posiadanego akceleratora – w naszym wypadku NVIDIA GeForce 8800GTS 512, oraz monitora (jeśli nie zainstalowaliśmy do niego sterowników widnieje jako Monitor Plug and Play). Poniżej, na szarym polu podane są najważniejsze szczegóły chipu graficznego. U nas są to rodzaj interfejsu pamięci operacyjnej (256 bitów), nazwa kodowa chipu (G92), rewizja GPU oraz ilość zunifikowanych shaderów (A2, 128sp), i na końcu ilość oraz rodzaj pamięci operacyjnej (512 MB DDR3).


Nas jednak interesuje kolejne pole zaznaczone na czerwono, najeżdżamy kursorem na mały trójkącik i naciskamy go - otworzy nam się nowe menu.


Interesuje nas pierwsza ikonka ilustrująca zieloną kartę graficzną - klikamy na nią, pojawia się nowe okienko:


Jeśli jest to pierwsza próba podkręcenia akceleratora, trzeba aktywować suwaki służące do modyfikacji zegarów taktowania.


Klikamy więc na białe pole zaznaczone na powyższym obrazku.


Następnie program stwierdzi, że zalecany jest, ale niekonieczny restart komputera. Wybieramy więc przycisk „Detect now”, co zaktywuje suwaki odpowiedzialne za podnoszenie częstotliwości taktowania.


Uwaga: w przypadku kart graficznych GeForce 7 i starszych oraz wszystkich Radeonach będą dostępne jedynie dwa suwaki. Zaznaczony na obrazku czerwoną ramką suwak będzie niewidoczny, lub nieaktywny. Służy on do oddzielnego podkręcania procesorów strumieniowych w układach GeForce 8. A o tym napiszemy w dalszej części niniejszego poradnika. Na razie interesują nas tylko dwa suwaki: Core Clock oraz Memory Clock.


Jeszcze pozostaje wybranie trybu graficznego, w którym podniesione taktowanie ma mieć jakikolwiek wpływ. Oczywiście wybieramy „performance 3D”.


Przygotowaliśmy już program do czynności, która nazywa się „podkręcanie karty”. Od czego zacząć? Najpierw polecamy zająć się chipem graficznym, a później pamięcią operacyjną.

Zanim zaczniemy regulować suwaki, zróbmy test w 3DMark06 i zapamiętajmy końcowy wynik. Na jego podstawie określimy, o ile układ graficzny zwiększył wydajność po podkręceniu.

Przesuwamy suwak o kilka-, kilkanaście MHz. Nigdy nie za dużo – zwiększamy stopniowo. W naszym przypadku podnosimy z 650 MHz na 665-670 MHz, zapisujemy zmianę, po czym uruchamiany 3DMarka06. Niech wykona cały test, abyśmy mogli przekonać się, w jakim stopniu zmiana zegara taktującego miała wpływ na wynik.

Jeśli podczas przebiegu testu nie było na ekranie żadnych artefaktów, (czyli nienaturalnych kropek, migających fragmentów obrazu, czarnych trójkątów, zamrażania na kilka chwil obrazu, lub innych anomalii - patrz obrazek powyżej), to znaczy że nie ma problemów ze stabilnością pracy karty graficznej. Możemy podkręcać dalej. Za każdym razem wykonujmy test w benchmarku, aby jak najszybciej wyłapać oznaki niestabilności.

Ważne: jeśli wynik w 3DMark06 będzie niższy przy wyższym taktowaniu, to również oznacza, iż coś jest nie tak. Najnowsze karty graficzne mają specjalne zabezpieczenia, które obniżają wydajność, gdy są zbyt wysoko podkręcone lub następuje przegrzewanie.

Gdy dobrniemy do granicy wytrzymałości rdzenia graficznego, załóżmy że w naszym wypadku będzie to 740 MHz – pograjmy kilkadziesiąt minut. Bywa iż 3DMarki lub inne benchmarki pracują prawidłowo na podniesionych parametrach pracy karty, zaś w grach następują zawieszenia bądź błędy w wyświetlanym obrazie.

Jeśli wszystko działa jak należy, zabieramy się za przetaktowanie pamięci RAM. Postępujemy identycznie, jak przy procesorze graficznym. Jednak tutaj możemy  stosować nieco większe kroki, zamiast 10-15 MHz, co 20-25 MHz.

Ważne: wskazanym jest, aby nie taktować karty maksymalnymi, stabilnymi zegarami taktowania. Jeśli akcelerator udało nam się podkręcić z 650/972 MHz na 750/1100 MHz, stosujmy nieco niższą pracę, np. 640/1080 MHz. Dzięki temu karta nie pracuje na 100 proc. swoich możliwości – jest to pewien zakres bezpieczeństwa. Zwiększymy w ten sposób nieco żywotność układu.

Częstotliwość taktowania procesorów strumieniowych
Rodzina układów graficznych GeForce 8 (od low-endowych 8500 GT po 8800 Ultra) w ostatnio wydawanych wersjach sterowników ForceWare umożliwia manualną zmianę procesorów strumieniowych (zwanych też jednostkami wykonawczymi, jednostkami cieniowania, jednostkami shaderowymi). To one w głównej mierze odpowiadają za wydajność w grach opartych na shaderach.


Program RivaTuner pozwala na przetaktowanie ich w dwojaki sposób:
-    synchroniczny wzrost taktowania podczas podnoszenia częstotliwości rdzenia graficznego
-    asynchroniczne, czyli w pełni dowolną zmianę ich pracy

Sposób sprawdzania stabilności procesorów strumieniowych jest identyczny, jak przy badaniu poprawności działania podniesionych zegarów GPU i pamięci RAM. Czyli zwiększamy taktowanie i włączamy benchmarki/gry.
Regulacja wentylatora


RivaTuner pozwala również na samodzielne korygowanie prędkości obrotowej wentylatora karty graficznej. Niestety nie zawsze ów regulacja działa, czasem jej brak jest spowodowany modelem karty graficznej, sterownikami bądź wersją RivyTuner. Jeśli wszystko jest dobrze, klikamy w trójkąt, tak jak jest to zaznaczone na powyższym obrazku.


Następnie z otworzonego menu wybieramy pierwszą ikonkę.


Pojawi się nowe okno. Na razie suwak służący do regulacji jest nieaktywny. Aby odblokować manualną regulację, klikamy w białe pole, tak jak pokazane jest na obrazku. Wyskoczy okienko z komunikatem, iż zalecane jest ponowne uruchomienie – identyczna sytuacja była już przy aktywowaniu suwaków odpowiedzialnych za overclocking karty. Ponownie wybieramy przycisk „Detect now”.


Ostatnia czynność to już wybranie opcji „Fixed”. Suwak zostaje aktywowany. Ponadto możemy sami zdecydować, przy jakich temperaturach wentylator ma przechodzić w inny bieg prędkości obrotowej. Do tego służy okienko z wartościami, tuż pod suwakiem.

Sugestia: zalecamy najpierw sprawdzić, jaka jest temperatura karty graficznej po dłuższym graniu. Jeśli wymusimy pracę wentylatora na zbyt niskie obroty, rdzeń pod obciążeniem może osiągać wysoką temperaturę i powodować błędy w wyświetlaniu grafiki lub nawet zawieszać komputer. O tym, czym i jak monitorować temperatury karty graficznej – już za chwilę.

Monitoring temperatur
Kolejna zaleta programu RivaTuner to monitoring temperatury rdzenia graficznego i rzeczywiste częstotliwości taktowania. Obydwie funkcje są bardzo ważne dla podkręcających. Bywa, iż zaakceptujemy wyższe taktowanie, ale z jakiegoś względu w grach karta nadal pracuje na swoich poprzednich. Aby mieć pewność, z jaką prędkością działa karta, bardzo pomocnym modułem w RT jest „Hardware Monitoring”.


Aby otworzyć panel monitorujący klikamy na trójkąt, zaznaczony na powyższym obrazku.


Następnie z menu wybieramy ikonkę z lupą.


Powinniśmy mieć wykresy z pokazanymi częstotliwościami taktowania oraz podaną temperaturą rdzenia. Niektóre typy układów graficznych pozwalają na monitoring dotyczący temp. pamięci RAM i napięć zasilających.

Ustalanie stabilnych częstotliwości w ATI Tool


Zainstalowany program po uruchomieniu pokazuje szereg suwaków, które odpowiadają za taktowania w trybach „2D”, „3D Low Power” oraz „3D Performance”.


Nas interesują w tej chwili jedynie dwa przyciski, zaznaczone ramką na obrazku: „Find Max Core” i „Find Max Mem”. Pierwszy z nich odpowiedzialny jest za znalezienie maksymalnego, stabilnego taktowania rdzenia graficznego. Drugi zaś odpowiada za maksymalne, stabilne taktowanie pamięci operacyjnej.


Klikamy więc na odpowiedni przycisk i czekamy aż program wyszuka optymalną częstotliwość taktowania.

Ważne: wspominaliśmy już o tym we wstępnie, ale jeszcze raz powtórzymy. Zdarza się, iż ATI Tool zbyt agresywnie podnosi taktowania, przez co może komputer może ulec zawieszeniu.

Meritum, czyli jakiego wzrostu możesz oczekiwać
Aby odpowiedzieć na to pytanie należałoby podkręcić każdą kartę z osobna i podać tutaj wyniki-wnioski. Ze względu na ilość dostępnych dziś modeli kart jest to praktycznie niemożliwe. Ponadto wiele zależy od konkretnego modelu. Dla przykładu, jeden model MSI 7600GT z nominalnych częstotliwości 560/700 MHz podkręci się do 620/800 MHz, zaś drugi, MSI 7600GT, może osiągnąć 640/830 MHz! Zazwyczaj jednak rozbieżność możliwości overclockingu poszczególnych modeli kart jest do siebie dość zbliżona.

Bywa także, iż podkręcimy pamięć operacyjną z np. 800 MHz do 1000 MHz, a wzrost wydajności w benchmarkach i grach jest znikomy. Wynika to z faktu, że większy wzrost wydajności odnotować można po podkręceniu rdzenia graficznego niż pamięci RAM, czy nawet procesorów strumieniowych. Po prostu ma on większy wpływ na wydajność.

Na koniec przedstawiamy na naszym przykładzie, ile można zyskać po podkręceniu karty GeForce 8800GTS 512 MB pracującej nominalnie z zegarami taktowania 650/972 MHz.



Nie jest źle! Ponadto wzrost wydajności karty graficznej odnotowaliśmy także w grze Crysis. Wykorzystując wbudowany benchmark, przy standardowym taktowaniu uzyskaliśmy 37 klatek/s, zaś po overclockingu - 43 klatki, czyli wzrost o 19 proc.

Ustawienia gry, to rozdzielczość 1280 x 1024 pikseli z detalami ustawionymi na High (komputer z procesorem Intel Core 2 Duo E6600 przetaktowanym do 3,2 GHz).

W innych grach, jak np. S.T.A.L.K.E.R., Test Drive Unlimited, Gears of War, NFS: ProStreet wzrost wydajności po podkręceniu wynosił od 14 do 22 proc. Może nie jest to olbrzymie przyspieszenie, ale skoro uzyskujemy je za darmo – to czemu z tego nie skorzystać?

Mamy nadzieję, że wyjaśniliśmy w miarę prosty sposób, jak podkręcić kartę graficzną przy użyciu nieskomplikowanych programów.